Lezing Hendrik-Jan van Arenthals: Reuzen
Het lot beschikt al onze aangelegenheden boven al onze wenschen, want zie vriend Sancho Panza, ginds doemen ons dertig geweldige reuzen op, of een paar meer – wat zou het? – met dewelken ik slag denk te leveren! Wat voor reuzen? Zei Sancho Panza. Ziet u dan niet, zei Sancho, dat wat men ginds aanschouwt geen reuzen zijn, maar windmolens; en wat U armen belieft te noemen, dat zijn de wieken door den wind gedreven…
Wanneer ik vanuit Middelburg naar het hoofdkantoor van Scalda in Terneuzen rijd, wordt in de buurt van de plek waar we nu zijn mijn blik geregeld naar rechts getrokken. Wie is niet onder de indruk, wanneer daar vol verstilde energie de stalen reuzen strak in het gelid staan te wachten om getransporteerd te worden naar de velden op zee. Tussen het gloednieuwe verkeersknooppunt Drie Klauwen en de tolpoortjes voor de Westerscheldetunnel ben ik afgedwaald naar de reusachtige prestaties die ons Land in Zee in de queeste naar energietransitie levert.
Dat geldt niet in de laatste plaats voor het onderwijs, niet alleen voor de hogere Grandeze, maar zeker ook voor de Hidalgo van het mbo. Scalda is een leidend roc in offshore wind, met een Centrum voor Innovatief Vakmanschap, een consortium met het Center of Expertise van de Hogeschool Zeeland, met een brede kring van bedrijven waaronder Orsted en North Sea Port, ingebed in een door Campus Zeeland geïnitieerd Innovatiecluster, Winddock met een ultramoderne windturbinesimulator, the Young Society Energy Challenge, ontwikkeling van samenwerking met Vlaanderen en meer, veel meer. We hebben het over ontwikkeling en innovatie, initieel onderwijs en post-initieel, nascholing: een Leven Lang Ontwikkelen. Programma’s zijn soms mede door het bedrijfsleven zelf geschreven. En dan heb ik het alleen nog maar over de wind en de sector Techniek, niet over bijvoorbeeld initiatieven in ons nieuwe Groen College of in het kader van ons traject Duurzaam Scalda.
Op de rem voor de trajectcontrole de tunnel in rijdend mijmer ik verder. Zeker daar is het zaak om als bestuurder goed koers te houden. Hoe doen we het eigenlijk, hier, met z’n allen? Natuurlijk zien we in de context waarin we in Zeeland als ondernemingen, overheden en onderwijs opereren, soms net als de ridder uit La Mancha een herberg voor een kasteel aan, of moeten we het doen met een ‘rossinant’, een slecht paard dat zijn eigen weg lijkt te gaan. En we hebben onze eigen reus te bevechten. Het is zonneklaar dat de innovatieve ontwikkelingen, die de economie een impuls geven en veel nieuwe banen opleveren, in felverlichte neonletters schreeuwen om voldoende adequaat opgeleide werknemers.
De Zeeuwse arbeidsmarkt is in vrijwel iedere sector zeer gespannen, meer dan waar dan ook in de Lage Landen; en niet in de laatste plaats in de Techniek. De behoefte aan werknemers is veel en veel groter dan het aanbod van nieuwe studenten in opleiding. Vrijwel alles wat mogelijk is om meer mensen naar onze prachtige provincie te trekken, wordt ondernomen. Werving in binnen- en buitenland, websites, mobiliseren van Zeeuwen buiten de provincie, vakanties, zorg voor huisvesting, partnerbanen en nog veel meer. Dat is nodig en positief.
In het techniekonderwijs hebben we werkveldadviesraden, docentenstages en hybride techniekopleiders. Er is werving en voorlichting tot in het basisonderwijs toe. Er zijn studentenleerbedrijven. Er zijn uitstekende samenwerkingen rondom onze moderne praktijkvoorzieningen. In het Centrum voor Toptechniek (CTT) in Terneuzen, door de Drie O’s samen gefinancierd, werken het voortgezet onderwijs en Scalda samen met opleidingsbedrijven uit metaal, installatietechniek en bouw. In Technum in Vlissingen doen het voortgezet onderwijs, Scalda en de Hogeschool Zeeland dat met een metaalleerbedrijf. En in het Techniekhuis Goes is er samenwerking met leerbedrijven in Elektro- & installatietechniek, de bouw, afbouw en stukadoren en de schildersvakopleiding. Deze opleidingsbedrijven en praktijkvoorzieningen bieden prima mogelijkheden om met een gezamenlijke inspanning de arbeidsmarktproblematiek aan te pakken.
Daarnaast zijn er bedrijfsscholen. Er zijn er, die al lang, soms meer dan tien jaar bestaan en er worden nieuwe opgericht. In die bedrijfsscholen wordt, daar waar ze opleiden tot erkende mbo-diploma’s, samengewerkt met een roc, in de beroepsbegeleidende leerweg, meestal met Scalda. Dit komt helaas niet altijd tot uitdrukking in de beeldvorming over deze opleidingen, soms tot de landelijke media toe. Bedrijven hebben er belang bij om zich als bedrijfsschool te profileren. De publiciteit zorgt er immers mede voor dat studenten het bedrijf beter weten te vinden. De beeldvorming is echter voor het mbo en de eerdergenoemde opleidingsbedrijven niet zonder meer positief, zij het zowel onbedoeld als onterecht.
Na zo’n zes kilometer voert de weg weer omhoog en is er licht aan het einde van de tunnel. En terwijl ik links het nieuwe Diamond-center van DOW passeer, probeer ik in gedachten de zaken op een rijtje te krijgen. Er gebeurt veel, veel goeds. Er zit veel energie in de materie van onderwijs – arbeidsmarkt. Tegelijk kan het beter.
Waar het gaat om goede opleidingen, ook in het kader van energietransitie, om de reus van de tekorten op de arbeidsmarkt te kunnen bevechten, hebben onderwijs en ondernemingen elkaar nodig als Don Quichotte en Sancho Panchez. Verbinding, samenwerking, partnerschap: het zijn clichés als de ridderroman waar Cervantes de spot mee dreef, maar oh zo nodig. Waar gaat het om. Ik noem, het getal van de volheid, zeven punten:
- 1. Onderwijs echt betrekken bij de innovatie binnen de bedrijven (bv. door innovatie-opdrachten voor studenten, stagedagen voor docenten, gastsprekers, bedrijfsbezoeken etc.)
- er is vaak gezegd dat het onderwijs niet luistert. Welnu we luisteren zeer goed. Vertel ons dan ook echt waar het om gaat! - Erkenning van de cruciale rol van het mbo in het ‘vertalen’ en praktisch toepassen van nieuwe kennis en inzichten uit onderzoek en anderszins
- van de noodzakelijke lange termijnvisie naar de praktijk van morgen. In Zeeland laten we meer dan waar dan ook zien hoe wo, hbo, mbo en vo samen kunnen onderzoeken, onderwijzen en zorgen voor goed ondernemen. - Explicitering door het bedrijfsleven wat de energietransitie vraagt aan nieuwe kennis/ vaardigheden/houding van hun toekomstige medewerkers
- offshore wind, tidal-energy, biobase etcetera: het vraagt ook een transitie van medewerkers, nu en ‘life long’ – neem ons daar in mee, laten we elkaar sterk maken - Een brede, gedragen visie om samenwerking op te baseren, gedragen door een goed georganiseerd bedrijfsleven
- vorm coalities, sluit aan bij kennis- en innovatietafels, werf samen, licht samen voor in het voortgezet en zelfs primair onderwijs, stap over de concurrentie heen - Een gezamenlijke structurele funding om duurzaam en proactief samen te kunnen blijven ontwikkelen en innoveren
- zet de noodzakelijke stap van welkome maar incidentele subsidies naar structurele borging van innovatie, ontwikkeling en opleiding. Investeren kan ook bijvoorbeeld door bij hybride opleiden en werken van docenten en instructeurs de salarisverschillen tussen technieksector en onderwijs te overbruggen. - Langdurig commitment, partnerschap waarbij initieel mbo en hbo en LLO, leven lang ontwikkelen; na- en bijscholing in elkaars verlengde liggen en steeds meer worden gecombineerd in hybride onderwijsvormen, leren in de praktijk
- laten we het leren in de praktijk samen in de praktijk brengen; versterk het bekostigde onderwijs door hen ook te vinden waar het gaat om commerciële scholingsactiviteiten - Gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het steeds meer hybride opleiden, maar ook hybride werken van docenten
- een uitstekende manier om sector en onderwijs te verbinden en te zorgen voor up-to-date kennis en expertise; dat vraagt ook om flexibele inzet van werknemers, iets waar de wetgeving nog steeds niet goed op berekend is
Net voordat ik het hoofdkantoor van Scalda bereik, rijd ik door de nieuwe Sluiskiltunnel. Scheelt me toch een kwartier, schiet me door mijn hoofd. Sneller dan gepland en binnen budget klaar, herinner ik me nog. Aanpakken van problematiek. Aan de slag. Als het ergens kan, is het in Zeeland. Het gebeurt al. En het kan beter, veel beter nog. Luctor et Emergo, worstelen met de reus van de tekorten op de arbeidsmarkt en samen boven komen. Bestuurlijke daadkracht, geen oude clichés meer over-en-weer tussen onderwijs en ondernemingen, geen schijngevechten tegen windmolens, maar de wind mee pakken. De energietransitie als motor voor de transitie in onderwijsarbeidsmarkt. Samen eendrachtig, als 1 dappere ridder.
Hij had het nauwelijks gezegd of hij gaf het paard Rossinant de sporen zonder zich te bekommeren om Sancho, die hem nog naschreeuwde dat het wel wis en waarachtig windmolens waren waarop hij lostrok, en geen reuzen. Maar hij had het zóó vast in het hoofd dat het reuzen waren, dat hij het schreeuwen van zijn schildknaap niet eens hoorde en ook niet zag wat het wèl waren, zelfs toen hij er vlak bij was; verre van dat, hij riep uit volle borst: ‘Vliedt niet, laffe en verachtelijke creaturen; één enkel ridder slechts valt u aan.'